Trong võ thuật, việc học cách di chuyển hay mã bộ có một phần rất quan trọng, có thể nói là quyết định đến sự thành bại của cả một quá trình luyện tập về sau. Với Vịnh Xuân quyền, phải học cách chuyển đúng mã bộ mới có thể áp dụng thành công được các nguyên tắc như “tá lực đả lực”, “lai lưu khứ tống”…hay tam hợp “thượng – trung – hạ; tay – thân – bộ”…

Ngôi sao võ thuật Lý Tiểu Long là người áp dụng tốt nhất và thành thục nhất việc chuyển mã bộ Vịnh Xuân, trên cơ sở bộ mã tiến thoái Tầm kiều này mà về sau họ Lý đều dựa trên nguyên tắc đó mà có sự sáng tạo, cũng như áp dụng đồng thời các bộ mã khác vào thực tế chiếu đấu rất hiệu quả.

Mã bộ chuẩn của Vịnh Xuân, là cách xoay tấn, tiến, thoái trong khi đối mặt với đối thủ. Nó được tập luyện kỹ và phát triển trong khi tập bài Tầm kiều. Tập đúng mã bộ và kỹ thuật di chuyển trong Vịnh Xuân giúp cho người tập có kỹ năng tấn công, thăng bằng, ổn định, trong khi vẫn duy trì an toàn cao nhất khi bị phản công.

Sau đây là hình vẽ minh họa và giải thích mã bộ đúng và vài cách tập mã bộ sai mà người tập Vịnh Xuân Quyền hay mắc phải:

Cách tập đúng:

Vịnh Xuân Quyền Mã bộ

(hướng của 2 bàn chân bước về phía đối thủ là 45 độ)

chan ma bo

(chân trước hơi trụ lực lại rồi nhả ra)

Là giữ hai bàn chân với khoảng rộng bằng vai, xoay thân và chuyển hai bàn chân song song nhau cùng một hướng 45 độ so với hướng tấn công, giữ hai đầu gối cong. Khi đứng nguyên tắc là dồn hầu hết lực (bảy phần) lên chân sau, lực từ gót chân qua cổ chân (thông qua cơ Achilles) lên chân, khi bước, chân trước tiến về phía trước, đồng thời dùng lực đẩy và sức mạnh từ chân sau cùng tiến lên.

Luôn kiểm tra vị trí hai bàn chân khi bước (45 độ). Không để khoảng cách giữa hai bàn chân quá gần hay quá xa. Nếu quá gần, quá hẹp sẽ dễ mất thăng bằng, nếu quá xa sẽ làm các cơ chân bị căng và chân trước dễ trở thành mục tiêu dễ bị công kích.

Dồn hầu hết trọng tâm về chân sau cho phép nhanh chóng thoái sau, tiến trước và sang hai bên. Đồng thời cho phép chân trước khi không bị trọng lượng dồn vào để có thể nhấc lên thực hiện dễ dàng và mau lẹ các cú đá mà không bị mất thăng bằng. Ngoài ra, khi dồn trọng lượng vào chân sau để bảo vệ khỏi các đòn kéo, móc, tấn công vào chân trước làm mất thăng bằng, điều này cũng hữu ích vì chân trước là mục tiêu dễ bị tấn công ở tầm thấp nhiều nhất.

Cách tập sai:

Kiểu sai thứ nhất: mã bộ kiểu đấu kiếm là chân trước đứng quá rộng hay đầu gối quá thẳng. Cần giữ đầu gối trước hơi cong là để tạo lực đàn hồi, nếu để đầu gối thẳng sẽ dễ bị gãy khi đạp vào.

Vịnh Xuân Quyền Mã bộ

Kiểu sai thứ hai: hai mũi chân đều hướng thẳng về phía trước sẽ dễ bị công kích và mất thăng bằng, cấu trúc mã bộ bị thu hẹp mặt chân đế và dễ bị mất thăng bằng về phương ngang.

Vịnh Xuân Quyền Mã bộ

Kiểu sai thứ ba: hai bàn chân bị xoay ngang vuông góc hẳn so với đường tấn công, kiểu này không những bộ pháp bị khóa và không cơ động, khó chuyển hướng để tấn công từ phía sau và bên hông, mà còn làm khuỷu chân và cẳng chân yếu, dễ bị công kích, còn tay hộ thủ phía sau cũng bị mất tác dụng.

Vịnh Xuân Quyền Mã bộ

Khi tập mã bộ cần luôn chú ý khi không di chuyển thì bàn chân cần trụ và bám vững xuống đất, không nhón lên các ngón chân. Một lỗi thường hay gặp của người tập là đứng nhón lực trên các ngón chân, điều này không những làm phát sinh lực tiêu hao mà còn làm hại đến sự vững chắc của bộ mã. Việc đứng nhón lên các ngón chân giống như đang chiếu đấu trên cà kheo vậy, nó sẽ làm mất thăng bằng, gốc không vững và như vậy toàn bộ cấu trúc của cơ thể dễ bị sụp đổ.

Bàn chân cần đặt hết và phẳng xuống đất, chỉ dồn lên các ngón chân trong quá trình bước và kéo. Khi kết thúc mã bộ, không bước chân nữa thì chú ý luôn đặt chắc chân xuống đất và dồn trọng trọng tâm về chân sau.

Chú ý việc chuyển mã và tiến thoái khi tập cần tự nhiên như đi bộ vậy, lúc nào cũng có thể từ thế tấn cơ bản đến xoay chân, bước, đá trong khi vẫn duy trì được khoảng cách hoàn hảo với đối thủ mà đối thủ vẫn không có cách nào công kích được. Khi tập mã bộ cũng cần phải giữ cho đôi chân có cảm giác được như hai lò xo, nên có độ đàn hồi, sẵn sàng và năng động, dễ biến hóa…

Trong Vịnh Xuân, về sau khi đã tập luyện lên trình độ cao hơn sẽ có thêm nhiều cách chuyển và
biến hóa mã bộ hơn nữa (sẽ được đề cập đến trong các phần sau…
), nhưng có thể nói bộ chuyển mã Tầm kiều là nền tảng và cơ bản nhất, việc chuyển mã bộ sai, tất nhiên là không được phép trong Vịnh Xuân, cho dù rằng khi chuyển sai mã bộ Vịnh Xuân này nó có thể biến thành mã bộ của các môn, phái võ khác như Aikido, Karate, Judo…là các cách tâp riêng mà người tập nên tách hẳn ra khỏi Vịnh Xuân để nghiên cứu.

Xem video hướng dẫn tập:

TP. HCM 11/2015

Vs. Xuân Hiếu – CLB Vịnh Xuân Hongkong